ZABYTEK A POJAZD KOLEKCJONERSKI

Mercedes klasy S (W140) rok prod. 1994 jest tylko pojazdem kolekcjonerskim czy jednak zabytkiem?

5 marca 2025 r. WSA w Kielcach rozpatrywało tę sprawę ze skargi ob. P. D. na akt Świętokrzyskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Kielcach z 7 listopada 2024 r. w przedmiocie odmowy włączenia do wojewódzkiej ewidencji zabytków.¹

Nieco wcześniej, bo 6 czerwca 2024 r. Świętokrzyski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Kielcach poinformował ob. P. D., że dostarczona karta ewidencyjna ruchomego zabytku techniki dotycząca tego samochodu jednak nie została włączona do Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach (karty ewidencyjne ruchomych zabytków techniki) albowiem, choć ten pojazd posiada niewątpliwie wartość kolekcjonerską², to jednak:

• wyprodukowany był seryjnie w latach 1991-1998 w ilości aż 406 717 egzemplarzy w wersji sedan i aż 26 025 w wersji coupe,

• w załączonej dokumentacji nie wykazano posiadania przez pojazd wartości historycznych, wynikających z jego dziejów,

• biorąc pod uwagę istotne kryterium rzadkości występowania³ stwierdzono, że jest ono niespełnione, pomimo prestiżowego znaczenia tej marki. Rynek kolekcjonerski jest nasycony tego typu pojazdami.

Wobec powyższego wartości przedmiotowego samochodu podobno jednak nie znajdują dostatecznego potwierdzenia w definicji zabytku.

Ob. P. D. Nie poddawał się i w piśmie z 19 czerwca 2024 roku wniósł o ponowne rozpatrzenie jego wniosku o włączenie ww. pojazdu do wojewódzkiej ewidencji ruchomych zabytków techniki, przedstawiając uzupełniającą ocenę techniczną do oceny technicznej 22/02/2024, dotyczącą unikatowości tego pojazdu.

Jednak w piśmie z dnia 7 listopada 2024 r. Świętokrzyski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Kielcach podtrzymał stanowisko wyrażone w ww. piśmie własnym z 6 czerwca 2024 r., ponownie informując wnioskodawcę (stronę), że dostarczona karta ewidencyjna ruchomego zabytku techniki dotycząca ww. samochodu nie została włączona do Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach (karty ewidencyjne ruchomych zabytków techniki).⁴

I dlatego sprawa ta znalazła się na wokandzie WSA.

Ob. P. D. (strona) argumentował, że w świetle zgromadzonego materiału dowodowego, a w szczególności wykonanych opinii rzeczoznawcy (podstawowej i uzupełniającej) ten pojazd spełnia wszelkie kryteria kwalifikujące do wpisania go do ewidencji zabytków, gdyż posiada wartości: historyczną, artystyczną i naukową. Zarówno wiek tego pojazdu, ilość wykonanych egzemplarzy, tj. ok. 22.000 sztuk, a nie jak podaje organ ok. 430.000 egzemplarzy, jego stan techniczny, zachowana oryginalność i pozostałe walory przemawiają za dostateczną zgodnością z definicją zabytków wynikającą z art. 3 u.o.z.o.z. W konsekwencji skarżący wniósł o uchylenie stanowiska organu.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, odwołując się ponownie do definicji zabytku określonej w art. 3 ust. 1 u.o.z.o.z. oraz wytycznych opracowanych przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, a także podnosząc że decydując się na wybór obiektu do prawnej ochrony zgodnie z przepisami u.o.z.o.z., wojewódzki konserwator zabytków ma na uwadze:

1. definicję zabytku zawierającą pojęcie „wartości” oraz „minionej epoki”, jak również w odniesieniu do zabytków ruchomych, jakimi są środki transportu – treść art. 51 ust. 1 pkt 14 ustawy, mówiący o braku konieczności uzyskania pozwolenia na wywóz za granicę pojazdów, które mają mniej niż 50 lat (i ich wartość jest wyższa niż 32.000 zł);

2. definicję pojazdu zabytkowego określoną w art. 2 pkt 39 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1047 ze zm.), dalej jako „P.r.d.”, wskazującą, że pojazd zabytkowy to pojazd, który na podstawie odrębnych przepisów został wpisany do rejestru zabytków lub znajduje się w wojewódzkiej ewidencji zabytków, a także pojazd wpisany do inwentarza muzealiów, zgodnie z odrębnymi przepisami;

3. definicję pojazdu historycznego określoną w art. 2 ust. 1 pkt 11 lit. a i b ustawy z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2500 ze zm.), zwanej dalej „ustawą o ubezpieczeniach obowiązkowych”. Pojazd historyczny to pojazd mechaniczny, będący pojazdem zabytkowym w rozumieniu przepisów P.r.d., lub pojazdem mającym co najmniej 40 lat.

Dodatkowo organ stwierdził, że w karcie ewidencyjnej oraz w opiniach wykonanych przez rzeczoznawcę samochodowego wskazano wiele nowoczesnych w latach 90-tych XX w. rozwiązań technicznych wprowadzonych przez tę firmę w samochodach tej serii, natomiast biorąc pod uwagę ilość wyprodukowanych egzemplarzy pojazdu – ponad 430 tys. (łączna liczba dla wszystkich modeli tej serii w stosunkowo długim okresie produkcji obejmującym lata 1991-1998, jak również fakt, że przedmiotowy egzemplarz nie pochodzi z początku lub końca produkcji, wymienione rozwiązania techniczne nie stanowią o ponadprzeciętnych wartościach ocenianego samochodu produkcji seryjnej. W obrębie tej serii powstało wiele modeli zróżnicowanych pod względem rodzaju nadwozia i stosowanych silników oraz wersje limitowane o niewielkiej liczbie wyprodukowanych egzemplarzy. Przedmiotowy samochód w tym modelu powstał w liczbie 21.942 egzemplarzy i nie reprezentuje wersji specjalnej. Samochody tej serii nadal licznie dostępne są w sprzedaży w Polsce i za granicą. Kryterium rzadkości występowania jest niespełnione. W dokumentacji nie wskazano unikatowych, przełomowych w czasie produkcji pojazdu rozwiązań konstrukcyjnych dla tego egzemplarza, ponadto w dokumentacji nie wykazano posiadania przez pojazd wartości historycznych wynikających z jego dziejów.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, między innymi, że postępowania w przedmiocie włączenia karty ewidencyjnej zabytku do wojewódzkiej ewidencji zabytków nie może jednak cechować dowolność działania organu oraz uzasadnienie aktów z zakresu administracji publicznej dotyczących uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa winno spełniać rolę informacyjną, edukacyjno-perswazyjną w stosunku do ich adresatów i umożliwiać kontrolę ich poprawności.

W ocenie WSA

„zaskarżony w niniejszej sprawie akt nie spełnia powyższych kryteriów i z tego powodu uchyla się spod kontroli. Nie sposób bowiem dokonać oceny jego legalności.”

W ramach sporządzonej oceny pisemnej rzeczoznawca wskazał jednak szerokie uzasadnienie przyjętego stanowiska. Podkreślił mianowicie m.in., że modele te były prekursorem w kwestiach, które stały się powszechne w wielu obecnie produkowanych pojazdach i jako pierwsze posiadały:

• system ESP,

• boczne poduszki gazowe,

• podwójne dźwiękochłonne szyby,

• elektrycznie sterowane i podgrzewane zewnętrzne lusterka,

• dwustrefową klimatyzację,

• domykane drzwi oraz pokrywę komory bagażnika,

• podgrzewane wycieraczki.

Ponadto, w tej serii:

• po raz pierwszy zastosowano sieciowanie urządzeń sterujących za pośrednictwem magistrali CAN

• podczas budowy dużą wagę przywiązywano do możliwości szerokiego recyklingu pojazdu. W tym celu nawet najmniejsze części z tworzywa sztucznego zostały oznaczone według ich rodzaju.

• wyprodukowano ich 21.942 egz.

• Według danych zawartych w rocznych Raportach Statystycznych Federalnego Urzędu do spraw Transportu Samochodowego Niemiec, w styczniu 2005 roku w Niemczech było zarejestrowanych 2.026 sztuk tego modelu. Liczba zarejestrowanych pojazdów systematycznie malała i w styczniu 2023 wynosiła 634 sztuki.

• samochód zachowany jest w stanie oryginalnym.

• Biorąc pod fakt małej liczby wyprodukowanych egzemplarzy przedmiotowego pojazdu, do dnia dzisiejszego w nienagannym, oryginalnym stanie technicznym zachowało się niewiele samochodów.

• Dobry stan zachowania pojazdu w stanie oryginalnym (bez ognisk lokalnej korozji) należy traktować jako wyjątkowy. W związku z tym przedmiotowy egzemplarz należy traktować jako unikatowy. W dniu dzisiejszym na terenie Polski spotkać można niewiele takich samochodów, a szczególnie mało pojazdów zachowanych w nienagannym także stanie technicznym, jeszcze rzadziej w stanie oryginalnym.⁵

• W styczniu 2023 r. liczba zarejestrowanych pojazdów ocenianego modelu w styczniu 2023 r. wynosiła 390 sztuk, co świadczy o szybkim „wykruszaniu” się z rynku tych samochodów.

• wśród przywołanych przez organ wytycznych opracowanych przez Narodowy Instytut Dziedzictwa wskazano m.in. kryterium postępu technicznego, które stosuje się do obiektów, w których w określonym kontekście historycznym (tj. w danych warunkach, miejscu i czasie) zastosowano unikatowe rozwiązania konstrukcyjne lub technologiczne. Obiekty takie zasługują – zgodnie z tym stanowiskiem – na miano „świadectw rozwoju technicznego”.

WSA skierował tę sprawę do ponownego rozpatrzenia, albowiem cyt.:

„Nie przesądzając zatem ostatecznego wyniku postępowania, jak też nie negując w żaden sposób kwalifikacji organu w zakresie badania wartości zabytkowych obiektów na obszarze województwa, stwierdzić należy że zaskarżony akt nie spełnia podstawowych kryteriów jeśli chodzi o jego należyte uzasadnienie (w kontekście zgromadzonej dokumentacji), umożliwiające zarówno stronie, jak i sądowi poznanie motywów rozstrzygnięcia i dokonanie oceny jego prawidłowości.”

W ten sposób o ostatecznym rozstrzygnięciu, czy ten Mercedes klasy S (W140), rok prod. 1994, będący „ostatnim Mercedesem zbudowanego bez kompromisów kosztowych” jest pojazdem kolekcjonerskim czy też zabytkowym dowiemy się – mam nadzieję – niebawem.

Pozdrawiam posiadaczy naszych zabytków i Kolegów parających się tą trudną działką

dziadek Piotra

– – – – – – – – – – – –